Poema de Eduardo Pondal pertencente á súa obra Queixumes
dos pinos (1886). Pondal representa, xunto con Rosalía e Curros, o renacer
da literatura galega producido no século XIX, etapa coñecida como Rexurdimento.
O tema do poema
sería o contraste entre a actitude
loitadora do bardo e a inconsciencia das persoas pouco implicadas no futuro da
patria.
Dende o punto
de vista formal a composición estrutúrase en catro estrofas que constan de
catro versos as tres primeiras e de seis a última. Combínanse os hexasílabos e
os decasílabos cunha rima asonante nos pares quedando libres os impares.
Respecto aos recursos estilísticos destaca especialmente o emprego dos hipérbatos
(mil soños forxando/ que o ánimo agobian; que audaz liberdade/ tan só
soña e ama) que destacan as consecuencias ou os referentes das accións
antes delas mesmas. Tamén é
salientable o uso constante da adxectivación
(escravas, femíneas; molentes, infamantes, brandos, enérxica, ousada...) que
enriquece lexicamente o poema outorgándolle unha riqueza de matices para
definir as actitudes tanto do bardo como das denominadas almas escravas. A antítese
é un recurso presente e relevante ao longo de toda a composición: o
comportamento servil e irreflexivo dos primeiros (femíneas, molentes, infames, muliebres,
sedentarios) contrasta coa actitude loitadora e concienciada do bardo (enérxica, ousada, propósitos férreos).
Lingüisticamente destaca o rexistro coidado co emprego de numerosos cultismos (infames,
mórbida...) e a ausencia de vulgarismos
e castelanismos.
Respecto á análise do contido podemos atopar varios
dos temas recorrentes que constitúen o universo poético pondaliano. O máis
significativo é, sen dúbida, o bardismo concretado na presenza do bardo
e na exaltación do seu carácter e comportamento. Pondal identifícase coa figura
do sacerdote-poeta-adiviño celta coñecedor da sabedoría do pasado e das pautas
de comportamento necesarias para superar a escravitude e lograr un futuro
glorioso. El é un referente, un modelo a imitar que guiará ao pobo.
Outro dos temas presentes na composición é o machismo
e a misoxinia. Esta concepción da
muller minusvalorizada está moi relacionada coa oposición doce-férreo, a
antítese que constitúe a base do poema:
os escravos teñen comportamentos molentes, brandos fronte ao bardo que vive
pensando na liberdade do seu pobo a
través dos seus propósitos férreos. Nas tres primeiras estrofas
describe, a xeito de crítica, a actitude das almas escravas; é dicir,
daqueles que non senten como propios os problemas de Galicia e que non se
preocupan por mellorar ou transcender a situación de sometemento e escravitude.
Na derradeira estrofa do poema céntrase na figura do bardo destacando a súa
actitude e o seu grao de implicación coa soñada liberdade que asocia cun futuro
glorioso da patria.
De xeito menos
expreso ca os temas anteriores aparece tamén o helenismo: a loanza ao
espírito guerreiro aparece implícita no carácter do bardo, posuidor dunha alma decidida,
loitadora e consciente de que a loita é a única saída para rematar coa
escravitude á que está sometida o pobo. A mención aos ilotas (escravos da antiga
cidade grega de Esparta) para referirse aos galegos desleigados da súa cultura
e da súa patria exemplifica os referentes que o autor toma como modelo.
Como conclusión, o poema presenta o contraste
entre dúas actitudes totalmente diferentes decantándose claramente pola que
promove a loita como instrumento para lograr a liberdade e conseguir a
superación da situación de escravitude e sometemento. Chama a atención a presentación da figura do
bardo en 3ª persoa a pesar de que é evidente a identificación do eu lírico con
el e cos valores que representa. A
chamada á loita e á necesaria implicación do pobo a través da imitación do
comportamento do bardo é a clave interpretativa da composición. Os galegos e as
galegas temos que deixar atrás o comportamento servil e implicarnos na loita
colectiva necesaria para a liberación da nosa patria.